🔢 दशमान संख्या पद्धती (Decimal Number System)

📖 परिभाषा

दशमान संख्या पद्धती म्हणजे Base = 10 असलेली संख्या प्रणाली. यात 0 ते 9 हे दहा अंक वापरले जातात. प्रत्येक अंकाला त्याच्या जागेनुसार (स्थानमूल्य) वेगळी किंमत असते.

🔢 स्थानमूल्य पद्धती (Place Value System)

दशमान पद्धतीत प्रत्येक स्थान हे 10 च्या घात (Power of 10) ने निश्चित केलेले असते.

• एकक (10⁰ = 1)
• दहाच्या पटी (10¹ = 10)
• शेकड्यांच्या पटी (10² = 100)
• हजार (10³ = 1000)
• दहा हजार (10⁴ = 10000)
• लाख (10⁵ = 100000)

⚖️ महत्वाचे नियम व गुणधर्म

• फक्त 0 ते 9 हेच अंक वापरले जातात.
• डावीकडील प्रत्येक अंक उजवीकडील अंकापेक्षा 10 पट जास्त मूल्याचा असतो.
• 0 (शून्य) हे स्थान दर्शविण्यासाठी महत्वाचे आहे. उदा. 205 (येथे 0 म्हणजे दहाच्या जागी काही नाही).
• Fraction मध्ये दशांश बिंदू (decimal point) वापरला जातो. उदा. 12.45 = 12 + 4/10 + 5/100.

✍️ उदाहरणे

⚡ जलद ट्रिक्स

• कुठल्याही संख्येला 10 ने गुणले → शेवटी 0 जोडा. उदा. 47×10 = 470.
• 100 ने गुणले → शेवटी दोन 0 जोडा. उदा. 56×100 = 5600.
• 10 ने भाग → शेवटचा अंक काढा. उदा. 735 ÷ 10 = 73 उरले 5.
• दशांश हलवा: 45.6×10 = 456; 45.6÷10 = 4.56.

📝 सराव प्रश्न