📘 परिभाषा
वेन आकृती (Venn Diagram) ही एक ग्राफिकल पद्धत आहे ज्यात वर्तुळे किंवा चौकोन वापरून वस्तू, गट किंवा संकल्पना यांचे संबंध दाखवले जातात.
ही आकृती John Venn (1880) यांनी सादर केली. स्पर्धा परीक्षेत ह्याद्वारे वर्गीकरण (Classification) व संबंध (Relationship) प्रश्न विचारले जातात.
उदा: प्राणी, सस्तन प्राणी, मांजर → सर्वांचे संबंध वर्तुळांनी दाखवले जातात.
🔎 वेन आकृत्यांचे प्रकार
- 1. दोन गटांची वेन आकृती: दोन वर्गांमधील संबंध दाखवते.
- 2. तीन गटांची वेन आकृती: तीन संकल्पनांमधील संबंध दाखवते.
- 3. उपगट वेन आकृती: एक गट दुसऱ्यात समाविष्ट असल्यास.
- 4. स्वतंत्र वेन आकृती: गट एकमेकांशी संबंध नसल्यास.
📐 वेन आकृतीचा वापर
- गटांचे संबंध स्पष्ट करणे
- तार्किक निष्कर्ष काढणे
- समान व वेगळ्या गोष्टी ओळखणे
- स्पर्धा परीक्षेत reasoning प्रश्न सोडवणे
✍️ उदाहरणे
प्रश्न: माणूस, शिक्षक, पुरुष यांचे संबंध दाखवा.
उत्तर: माणूस (सर्वात मोठा गट), त्यामध्ये पुरुष, व त्यामध्ये काही शिक्षक. आकृती nested circles ने दाखवता येते.
उत्तर: माणूस (सर्वात मोठा गट), त्यामध्ये पुरुष, व त्यामध्ये काही शिक्षक. आकृती nested circles ने दाखवता येते.
प्रश्न: फळे, सफरचंद, भाज्या.
उत्तर: फळे व सफरचंद → उपगट. भाज्या → स्वतंत्र.
उत्तर: फळे व सफरचंद → उपगट. भाज्या → स्वतंत्र.
📝 सराव प्रश्न
- विद्यार्थी, मुलगे, क्रिकेट खेळाडू यांचे वेन आकृतीद्वारे संबंध दाखवा.
- पुस्तके, मासिके, वृत्तपत्रे.
- भारत, महाराष्ट्र, पुणे.
⚡ ट्रिक्स
- सर्वात मोठा गट → बाहेरचे वर्तुळ.
- समान गोष्टी → ओव्हरलॅप (intersect).
- पूर्णपणे समाविष्ट गट → एकमेकात nested circles.
- संबंध नसलेले गट → वेगवेगळी वर्तुळे.