समसंबंध (Analogy)

Police Bharti व इतर स्पर्धा परीक्षांसाठी — समसंबंध (Analogy) म्हणजे दोन नात्यांमधला समान प्रकार ओळखणे. शब्द, संख्या, अक्षरे किंवा आकृत्यांवरील analogy प्रश्न येथे सोप्या पद्धतीने समजावले आहेत.

परिभाषा

समसंबंध (Analogy) म्हणजे दोन गोष्टींमधील संबंध ओळखून त्याच प्रकारचा संबंध दुसऱ्या दिलेल्या जोडीमध्ये लागू करणे. प्रश्न सामान्यतः अशा स्वरुपाचे असतात: A : B :: C : ? म्हणजे A हे B शी कसे संबंधित आहे ते समजून C शी तितकाच प्रकारे संबंधित असलेली संख्या/शब्द/आकृती शोधणे.

प्रकार

  • शब्द समसंबंध (Word analogy) — अर्थ/वर्ग/रचना यावर आधारित (उदा. राजा : सिंह = शेतकरी : ?).
  • संख्या समसंबंध (Number analogy) — अंकांवर क्रियाविश्लेषण (उदा. 2:6 :: 3:? → ×3 इ.).
  • अक्षर/letter analogy — अक्षरांच्या स्थानावर आधारित (A:B :: C:?).
  • आकृती/figure analogy — चित्रांमधील बदल/रोटेशन/प्रतिबिंब इत्यादी.
  • समुह/functional analogy — वस्तूंचे कार्य किंवा वापर यावर आधारित.

सोडवण्याची पद्धत — step by step

  1. पहिला पाऊल: A आणि B मधील नाते नीट समजा — शब्द असल्यास अर्थ किंवा वर्ग, अंक असल्यास क्रिया काय झाली हे शोधा.
  2. दुसरा पाऊल: Relation चे स्वरूप शब्दांत किंवा गणितात लिहून घ्या — उदा. "A is the male of B", किंवा "B = A × 3 + 2".
  3. तिसरा पाऊल: हा संबंध C वर लागू करा आणि योग्य उत्तर निवडा.
  4. चौथा पाऊल: पर्याय तपासा — काही वेळा बहुतेक पर्याय गुणाकार/वर्ग/रूट सारखे दिसतात; relation नेहमी जुळल्याची खात्री करा.
शब्दप्रश्नात synonym/antonym ने गोंधळ निर्माण होऊ शकतो — नेहमी context बघा.

उदाहरणे — आणि स्टेप-बाय-स्टेप उत्तर

उदा 1 (शब्द): राजा : सिंह :: शेतकरी : ?
बघा: राजा आणि सिंह — दोनही 'शक्तिशाली/शासन करणारे' प्रतीक? पण अधिक नेमके: 'राजा' हे प्राणी नाही. चांगला example: 'राजा : दरबार = शिक्षक : वर्ग' — या पद्धतीने विचार करा. (परीक्षेत नेहमी स्पष्ट relation द्या.)
उदा 2 (संख्या): 2 : 6 :: 3 : ?
पद्धत: 2→6 = ×3 → 3→? = 3×3 = 9.
उत्तर: 9
उदा 3 (अक्षर): A : Z :: B : ?
पद्धत: A आणि Z हे reverse positions in alphabet (1 ↔ 26). B (2) चा reverse = Y (25).
उत्तर: Y
उदा 4 (figure - वर्णन): चित्रात वर्तुळ→रंगवलेले→एक बिंदू; दुसऱ्या चित्रात चौकोन आहे आणि ते रंगवलेले नाही — relation समजून द्या. (पॅटर्न ओळखणे आवश्यक.)

सराव प्रश्न (Click-to-show answers)

Q1: पेन्सिल : लिहिणे :: ब्रश : ?
रंगविणे (painting) — कारण पेन्सिलची function लिहिणे आहे, ब्रशची function रंगविणे आहे.
Q2: 5 : 25 :: 7 : ?
49 — कारण 5→25 = square (5²). 7² = 49.
Q3: DOG : GOD :: EAT : ?
TAE (letters reversed) — या प्रकारात शब्दाचा उलटा घेतला आहे.
Q4 (advanced): If A→B means 'A is father of B' and B→C means 'B is sister of C', then A is ___ of C?
A is father of C's sister — i.e., A is father of C's sister; depending on gender of C relationship varies. (Generally 'A is uncle or father' — be careful: sisters share same parents, so if B is sister of C and A is father of B, then A is also father of C → A is father of C.)

⚡ परीक्षाभिमुख ट्रिक्स

  • प्रथम relation पूर्ण करा — शब्दांत लिहून घ्या (e.g. 'square', 'reverse', 'add 2').
  • संख्या प्रश्नात arithmetic/trick pattern तपासा: difference, ratio, square, cube, n(n+1) इत्यादी.
  • अक्षर प्रश्नात positions वापरा (A=1..Z=26) व नंतर अंकांवर क्रिया करा.
  • figure analogy मध्ये rotation/reflection/missing part पाहा — नेहमी symmetry तपासा.
  • जर दोन relation सुसंगत असतील तर दोन्ही test करून पाहा (substitution test).