अवलोकन
फोकस: शासकीय प्रश्न, राजकीय घटना, प्रमुख नेते, चळवळी, आणि दिनदर्शिका.
या पानातील प्रत्येक प्रश्नाचा उत्तर थेट आणि परीक्षेस योग्य स्वरूपात दिले आहे — जलद स्मरणासाठी bold कीवर्ड लक्षात ठेवा.
पोलीस भरती साठी महाराष्ट्राचा इतिहास — महत्वाचे प्रश्न व थेट उत्तरे (मराठी)
हा पान पोलीस भरती परीक्षेसाठी लक्षात ठेवण्याजोगे प्रश्न (MCQ/Short Answer) आणि थेट concise उत्तरांसह बनवले आहे — मोबाइल-फ्रेंडली आणि प्रिंट-रेडी.
संकुचित कालरेषा — महाराष्ट्र संदर्भ
| वर्ष | घटना |
|---|---|
| 1627–80 | छत्रपती शिवाजी महाराजांचा उदय; Swarajya चा पाया. |
| 1700s | Maratha Confederacy व Peshwa राजवटाचा प्रबळ प्रभाव. |
| 1775–1818 | आंग्ल–मराठा युद्धे; 1818 मध्ये Third Anglo-Maratha War नंतर ब्रिटिश राज्याद्वारे नियंत्रण. |
| 1857 | First War of Independence — मराठा प्रदेशातही प्रतिक्रीया. |
| 1880–1920 | लोकरनायक आणि समाजसुधारक (Tilak, Phule) यांनी राष्ट्रीय चेतना वाढवली. |
| 1930–1942 | गांधीवादी चळवळींमध्ये महाराष्ट्राची मोठी भूमिका. |
| 1956–1960 | Samyukta Maharashtra Movement — महाराष्ट्र राज्य स्थापन (1 मे 1960). |
महत्त्वाचे प्रश्न — पोलीस भरती (Q&A)
प्रश्न 1: छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म कधी व कोठे झाला?
उत्तर: शिवाजी महाराजांचा जन्म 19 फेब्रुवारी 1630 रोजी शिवनेरी किल्ल्यावर झाला. (किंवा काही नोंदींनुसार 1627—1630 दरम्यान). (कीवर्ड: शिवनेरी, 1630)
प्रश्न 2: शिवाजींचा राज्याचा अधिकार कोणत्या वर्षी सुदृढ झाला किंवा 'स्वराज्य'ची घोषणा कधी मानली जाते?
उत्तर: 1674 मध्ये शिवाजी महाराजांना राय समाजाच्या समक्ष छत्रपती म्हणून राज्याभिषेक करण्यात आला; हे स्वराज्याचे प्रतीक आहे. (कीवर्ड: 1674, राजाभिषेक)
प्रश्न 3: पेशवा कोण होते आणि त्यांची भूमिका काय होती?
उत्तर: पेशवा हे मराठा confederacy मधील मुख्य प्रशासकीय आणि लष्करी अधिकारी झाले. विशेषतः 18व्या शतकात पेशन्यांचे (Bajirao I, Balaji Baji Rao) प्रभावी नेतृत्व होते. (कीवर्ड: पेशवा, बाजीराव)
प्रश्न 4: आंग्ल–मराठा युद्धे (Anglo-Maratha Wars) का महत्त्वाची आहेत?
उत्तर: ह्या युद्धांमुळे (1775–1818) ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने मराठा साम्राज्याचे नियंत्रण मिळवण्यास मदत झाली; 1818 मध्ये अंतिम पराभवानंतर ब्रिटिश साशन प्रस्थापित झाले. (कीवर्ड: Third Anglo-Maratha War, 1818)
प्रश्न 5: लोकराज्यनिर्मितीत बाळ गंगाधर टिळकांचे योगदान काय होते?
उत्तर: लोकमान्य टिळक (Lokmanya Tilak) यांनी स्वराज्याच्या कल्पनेस बल दिले; त्यांनी सार्वजनिक उत्सव (Ganesh Utsav) व स्वदेशी चळवळ द्वारे जनजागृती केली. (कीवर्ड: लोकमान्य टिळक, गणेश उत्सव)
प्रश्न 6: सत्यशोधक चळवळ व ज्योतिराव फुले यांचे कार्य सांगा?
उत्तर: ज्योतिराव व सावित्रीबाई फुले यांनी स्त्री शिक्षण व खालच्या जातींसाठी शाळा सुरू केल्या; Satyashodhak Samaj द्वारा सामाजिक कुरीतींना आव्हान देण्यात आले. (कीवर्ड: फुले, सत्यशोधक)
प्रश्न 7: महाराष्ट्र राज्याची स्थापना कशामुळे आणि कधी झाली?
उत्तर: Samyukta Maharashtra Movement (मराठी बोलणाऱ्या प्रदेशासाठी) आणि विदर्भ, मराठीत भाषिक विभाजनांच्या मागण्यांमुळे 1 मे 1960 रोजी महाराष्ट्र राज्याची स्थापना झाली; राजधानी मुंबई ठरली. (कीवर्ड: Samyukta Maharashtra, 1 May 1960)
प्रश्न 8: बाल गंगाधर टिळकांचा 'स्वराज्य हा माझा जन्मसिद्ध हक्क' असा घोसवावा का?
उत्तर: तरुण भारत आणि केशरी मधून त्यांनी रॅडकल विचारांचा प्रचार केला आणि स्वराज्याचे आवाहन केले — त्यामुळे ते लोकमान्य टिळक म्हणून ओळखले जातात. (कीवर्ड: लोकमान्य, स्वराज्य)
प्रश्न 9: महात्मा गांधींचा महाराष्ट्रावर काय प्रभाव पडला?
उत्तर: गांधीजींच्या सत्याग्रह व असहकार चळवळींमध्ये महाराष्ट्रातील ग्रामिण, व्यापार व विद्यार्थी संलग्न झाले; अहमदनगर, Pune आणि Bombay मधील चळवळी प्रभावी ठरल्या. (कीवर्ड: Gandhi in Maharashtra, Salt Satyagraha)
प्रश्न 10: आंबेडकरांचा महाराष्ट्रातील आणि संपूर्ण भारतातील स्थान काय आहे?
उत्तर: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे महाराष्ट्राचे अभिमान; त्यांनी अस्पृश्यता निवारण, दलित हक्क व संविधानाचा मसुदा तयार केला—त्यांचे सामाजिक-राजकीय योगदान अनमोल आहे. (कीवर्ड: आंबेडकर, संविधान, दलित चळवळ)
समाजसुधारक व प्रमुख नेते (सारांश)
- ज्योतिराव फुले & सावित्रीबाई फुले: स्त्री व दलित शिक्षण, Satyashodhak Samaj.
- बाल गंगाधर टिळक: लोकमान्य, जनजागृती (Ganesh Utsav), स्वराज्य प्रचारक.
- रानी लक्ष्मीबाई: झाशीतील शौर्य आणि 1857 च्या उठावात महत्त्वाची भूमिका.
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर: दलित नेतृत्व आणि संविधानाचे शिल्पकार.
Quick Revision Table (संकुचित)
| प्रश्न/घटना | उत्तरे/तारीख |
|---|---|
| शिवाजीचा जन्म | 19 Feb 1630 — Shivneri |
| शिवाजींचा राज्याभिषेक | 1674 — छत्रपती |
| Third Anglo-Maratha War | 1817–1818 — British dominance |
| INC स्थापना | 1885 |
| Partition of Bengal | 1905 — Swadeshi Movement |
| Samyukta Maharashtra | 1 May 1960 — Maharashtra state |
FAQ
पोलीस भरतीसाठी कोणत्या प्रकारच्या प्रश्नांची तयारी करावी?
तुम्हाला इतिहासाच्या मुख्य घटकांची (तारीख, नेता, परिणाम) आणि महाराष्ट्राच्या विशेष संदर्भांची (Samyukta Maharashtra, Shivaji forts, Peshwa era) तयारी करावी लागेल.
मी हे छापून घेऊ शकतो का?
हो. वरच्या Print / PDF बटणाने पान प्रिंट/सेव्ह करु शकता; ब्राउझरमधून "Save as PDF" निवडा.