या नोट्समध्ये नाम, सर्वनाम, विशेषण, क्रियापद आणि अव्यय (क्रियाविशेषण, शब्दयोगी, उभयान्वयी, केवलप्रयोगी) यांचा सुसंगत व परीक्षा-केंद्रित अभ्यास दिला आहे. प्रत्येक घटकासाठी परिभाषा, प्रकार, नियम, उदाहरणे, टिप्स, चुकांची नोंद आणि सराव प्रश्न जोडले आहेत.
परिभाषा: व्यक्ती, वस्तू, ठिकाण, गुण, अवस्था किंवा संकल्पना यांना दर्शविणारा शब्द म्हणजे नाम.
परिभाषा: नामाऐवजी वापरला जाणारा शब्द म्हणजे सर्वनाम.
“हा विद्यार्थी हुशार आहे.” येथे हा हे निर्देशार्थक सर्वनाम विद्यार्थी या नामाऐवजी उभे आहे.
परिभाषा: नाम/सर्वनामाच्या गुण, संख्य, आकार, रंग इ. विषयी अधिक माहिती देणारा शब्द.
| प्रकार | उदाहरण | टीप |
|---|---|---|
| गुणवाचक | गोड, सुंदर, मोठा | गुण किंवा स्वरूप दाखवते |
| संख्यावाचक | पाच विद्यार्थी, तिसरा क्रमांक | कार्डिनल/क्रमवाचक |
| परिमाणवाचक | थोडे पाणी, जास्त वेळ | मोजमाप/प्रमाण |
| संबंधवाचक | शालेय उपक्रम, ग्रामीण भाग | संबंध सूचित |
| प्रश्नार्थक | कोणता विद्यार्थी? | प्रश्नरूप |
परिभाषा: कृती, अवस्था किंवा घडणाऱ्या स्थितीला दर्शवणारा शब्द.
परिभाषा: ज्यांचे लिंग/वचन/विभक्ती बदलत नाही अशा शब्दांना अव्यय म्हणतात.
संबंध/स्थळ/वेळ/कारण इ. दर्शवितात; सहसा नाम/सर्वनामानंतर येतात.
दोन शब्द/वाक्ये/उपवाक्ये जोडतात.
उद्गार/भावना/संमती/आश्चर्य दर्शविणारे स्वतंत्र शब्द.
| वर्ग | उदाहरण | विश्लेषण |
|---|---|---|
| नाम | “विद्यार्थी पुस्तक वाचतो.” | विद्यार्थी = कर्ता (प्रथमा) |
| सर्वनाम | “तो हुशार आहे.” | तो = निर्देशार्थक सर्वनाम |
| विशेषण | “ती सुंदर कविता म्हणाली.” | सुंदर = गुणवाचक विशेषण |
| क्रियापद | “तो धावत आहे.” | धाव + त आहे = वर्तमानकाल |
| क्रियाविशेषण | “तो पटकन धावत आला.” | कृतीची रीत दर्शवते |
| शब्दयोगी | “ती शाळेला आधी पोहोचली.” | वेळ-संबंध |
| उभयान्वयी | “तो आला आणि गेला.” | दोन कृती जोडल्या |
| केवलप्रयोगी | “वा! काय चित्र!” | भावना/उद्गार |
शर्त/विरोध दाखवण्यासाठी: “जरी तो आजारी होता तरी परीक्षेला बसला.”
विशेषण नाम/सर्वनामाला विशेष अर्थ देतात; क्रियाविशेषण क्रियापद/विशेषण/इतर क्रियाविशेषणाला.
मराठीत बहुधा post-positions (नाम/सर्वनामानंतर) वापरले जातात: “घर आत”, “त्याच्या कडे”.